Sứ điệp của ĐTC nhân Ngày Ông Bà và Người Cao tuổi lần thứ Tư

Ngày 14/5/2024, Phòng Báo chí Toà Thánh công bố Sứ điệp của Đức Thánh Cha cho ngày Thế giới Ông bà và Người Cao tuổi lần thứ Tư, được cử hành vào ngày 28/7/2024, có chủ đề “Xin đừng sa thải con lúc tuổi đà xế bóng” (Tv 71,9).

Sứ điệp của ĐTC nhân Ngày Ông Bà và Người Cao tuổi lần thứ Tư
"Xin đừng sa thải con lúc tuổi đà xế bóng"

Anh chị em thân mến,

Thiên Chúa không bao giờ bỏ rơi con cái Người. Ngay cả khi tuổi tác ngày càng cao và sức lực suy giảm, khi tóc bạc trắng và vai trò xã hội giảm sút, khi cuộc sống trở nên kém hiệu quả và có nguy cơ trở nên vô ích. Thiên Chúa không nhìn vào vẻ bề ngoài (1 Sm 16,7) và không coi thường việc lựa những ai đối với nhiều người dường như không thích hợp. Người không loại bỏ bất kỳ viên đá nào, trái lại, những viên đá “già nhất” là nền tảng vững chắc để những viên đá “mới” có thể tựa vào để cùng nhau xây dựng toà nhà thiêng liêng (1Pr 2,5).

Toàn bộ Kinh Thánh là một trình thuật về tình yêu trung tín của Chúa, từ đó nảy sinh ra một điều chắc chắn an ủi: Thiên Chúa tiếp tục tỏ cho chúng ta thấy lòng thương xót của Người trong mọi giai đoạn cuộc sống và trong mọi hoàn cảnh, ngay cả trong sự phản bội của chúng ta. Các thánh vịnh chứa đầy sự ngạc nhiên của tâm hồn con người trước Thiên Chúa, Đấng chăm sóc chúng ta, mặc cho sự bé nhỏ của chúng ta (Tv 144,3-4); bảo đảm với chúng ta rằng Thiên Chúa đã dệt nên mỗi người từ trong dạ mẹ (Tv 139,13) và Người sẽ không bỏ mặc mạng sống chúng ta trong cõi âm tay (Tv 16,10). Vì vậy, chúng ta có thể chắc chắn rằng Người cũng sẽ ở gần chúng ta khi về già, vì trong Kinh thánh, tuổi già là dấu hiệu của phúc lành.

Trong Thánh vịnh, đồng thời chúng ta cũng thấy lời khẩn cầu chân thành với Chúa “Xin đừng sa thải con lúc tuổi đà xế bóng” (Tv  71,9). Những lời mạnh mẽ, thậm chí thô ráp làm chúng ta nghĩ đến sự đau khổ tột cùng của Chúa Giêsu, Đấng trên Thánh giá đã kêu “Lạy Thiên Chúa, lạy Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ rơi con?” (Mt 27,46).

Do đó, trong Kinh Thánh, chúng ta thấy được sự chắc chắn về sự gần gũi của Thiên Chúa ở mỗi giai đoạn cuộc sống và nỗi lo sợ bị bỏ rơi, đặc biệt vào tuổi già và trong lúc đau khổ. Ở đây không có sự mâu thuẫn. Nếu chúng ta nhìn xung quanh, chúng ta sẽ không gặp khó khăn gì khi thấy rằng những lời này phản ánh một thực tế rõ ràng. Với tư cách là những người lớn tuổi và ông bà, sự cô đơn thường là người bạn đồng hành cay đắng trong cuộc sống. Khi còn là Giám mục của Buenos Aires, tôi thường đến thăm các viện dưỡng lão và nhận ra rằng những người đó hiếm khi được thăm viếng. Một số người không gặp người thân trong nhiều tháng.

Có nhiều nguyên nhân đưa đến sự cô đơn này: ở nhiều quốc gia, nhất là ở các nước nghèo, người già sống một mình vì con cái buộc phải di cư. Tôi cũng nghĩ đến nhiều tình huống xung đột. Rất nhiều người già bị bỏ lại một mình vì những người nam bị gọi ra trận, và phụ nữ, nhất là phụ nữ có con nhỏ, đã rời bỏ đất nước để đảm bảo an toàn cho con cái. Tại các thành phố và làng mạc bị chiến tranh tàn phá, nhiều người già bị bỏ lại một mình; trở thành dấu hiệu duy nhất của sự sống ở những khu vực mà sự bỏ rơi và cái chết dường như đang ngự trị. Ở những nơi khác trên thế giới, có một niềm tin sai lầm, bắt nguồn sâu xa từ một số nền văn hóa địa phương, gây ra thái độ thù địch đối với người già, những người bị nghi ngờ sử dụng phép thuật phù thủy để lấy đi năng lực của giới trẻ; do đó trong trường hợp trẻ chết yểu hoặc bệnh tật, hoặc bất kỳ điều bất hạnh nào khác xảy đến với người trẻ, thì người già phải chịu trách nhiệm. Não trạng này phải được đấu tranh và loại bỏ. Đó là một trong những thành kiến vô căn cứ mà đức tin Kitô giáo đã giải thoát chúng ta, tuy nhiên nó vẫn tiếp tục gây ra xung đột thế hệ giữa người trẻ và người già.

Nếu chúng ta nghĩ về điều đó, ngày nay lời buộc tội nhắm vào người già là “cướp tương lai của tuổi trẻ” hiện diện ở khắp mọi nơi. Nó xuất hiện dưới những hình thức khác, ngay cả trong những xã hội tiên tiến và hiện đại nhất. Ví dụ, ngày nay, niềm tin đã trở nên phổ biến rằng người già đang tạo gánh nặng cho người trẻ với chi phí cao cho các dịch vụ xã hội hỗ trợ mà họ cần, và bằng cách này lấy đi các nguồn lực từ sự phát triển của cộng đồng và do đó cả của người trẻ. Đây là một nhận thức sai lệch về thực tế, như thể sự sống còn của người già đang đặt sự sống còn của người trẻ vào mối nguy hiểm, và muốn hỗ trợ người trẻ thì cần phải bỏ mặc người già hoặc thậm chí loại bỏ họ. Sự xung đột giữa các thế hệ là một sai lầm và là kết quả độc hại của nền văn hóa xung đột. Đặt người trẻ chống lại người già là một hình thức thao túng không thể chấp nhận được: “Điều quan trọng là sự hiệp nhất giữa các thế hệ trong cuộc sống, nghĩa là điểm quy chiếu thực sự để hiểu và đánh giá cao toàn bộ sự sống con người” (Giáo lý ngày 23/02/2022).

Thánh vịnh được trích dẫn ở trên - với lời cầu xin không bị bỏ rơi khi về già - nói về một âm mưu xung quanh cuộc sống người già. Những lời này có vẻ cường điệu, nhưng có thể hiểu được nếu chúng ta cho rằng sự cô đơn và bị ruồng bỏ của người già không phải là ngẫu nhiên hay không thể tránh khỏi, nhưng là kết quả của những quyết định - chính trị, kinh tế, xã hội và cá nhân - không nhìn nhận phẩm giá vô hạn của mỗi người “vượt lên trên mọi hoàn cảnh, tình trạng hay hoàn cảnh nào của con người” (Dignitas Infinita, 1). Điều này xảy ra khi giá trị của mỗi người bị mất đi và con người trở thành thứ chi phí, trong một số trường hợp quá cao đến mức không thể trả được. Tệ hơn nữa, chính người già thường trở thành nạn nhân của lối suy nghĩ này; họ bị buộc phải coi mình là gánh nặng và cảm thấy rằng nên là người đầu tiên bước sang một bên.

Mặt khác, ngày nay có nhiều người tìm vui hưởng cho chính mình trong một cuộc sống tìm độc lập bao nhiêu có thể và tách biệt khỏi người khác. Những gì thuộc về cái chung đang gặp khủng hoảng và những cá nhân tự khẳng định mình; việc chuyển từ “chúng ta” sang “tôi” là một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của thời đại chúng ta. Gia đình, tranh luận đầu tiên và triệt để nhất chống lại ý tưởng cho rằng chúng ta có thể tự cứu mình, là một trong những nạn nhân của nền văn hóa cá nhân chủ nghĩa này. Tuy nhiên, khi chúng ta già đi và sức khoẻ của chúng ta bắt đầu suy giảm, ảo tưởng về chủ nghĩa cá nhân, rằng chúng ta không cần ai và có thể sống mà không cần ràng buộc xã hội, sẽ lộ rõ bản chất của nó. Trái lại, chúng ta thấy mình cần mọi thứ, nhưng đến một lúc nào đó trong cuộc sống, chúng ta một mình, không còn được người khác giúp đỡ, không có ai để chúng ta có thể cậy dựa. Đó là một khám phá đáng buồn mà nhiều người nhận ra khi đã quá muộn.

Sự cô đơn và lãng phí đã trở thành những yếu tố thường xuyên xảy ra trong bối cảnh xã hội ngày nay. Chúng có nhiều gốc rễ: trong một số trường hợp, chúng là kết quả của một sự loại trừ có kế hoạch, một loại “âm mưu xã hội” đáng buồn; trong những trường hợp khác, thật không may, đó lại là một quyết định cá nhân. Trong những trường hợp khác, người già phải chấp nhận thực tế này bằng cách giả vờ rằng đó là một lựa chọn tự do của họ. Càng ngày chúng ta càng “mất đi hương vị tình huynh đệ” (Thông điệp Fratelli tutti, 33) và chúng ta cảm thấy khó khăn ngay cả khi nghĩ ra một giải pháp thay thế.

Chúng ta có thể nhận thấy ở nhiều người lớn tuổi cảm giác cam chịu mà sách Rút nói đến khi kể về bà Naomi, sau khi chồng và các con qua đời, đã động viên hai con dâu là Oócpa và Rút trở về quê hương và nhà của họ (Rút 1, 8). Giống như nhiều người già ngày nay, bà Naomi sợ ở một mình, nhưng bà không thể hình dung được điều gì khác. Là một góa phụ, bà nhận thức được rằng mình chẳng có giá trị gì trong mắt xã hội và cho rằng mình là gánh nặng cho hai người trẻ, những người, không giống như bà, còn cả cuộc đời phía trước. Vì lý do này, bà nghĩ tốt hơn là mình nên tránh sang một bên và chính bà cũng nói với các cô con dâu trẻ rời bỏ bà để xây dựng tương lai của họ ở những nơi khác (Rút 1,11-13). Lời nói của bà phản ánh những quy ước xã hội và tôn giáo dường như không thể thay đổi và đánh dấu số phận của bà.

Ở điểm này, câu chuyện Kinh Thánh trình bày cho chúng ta hai lựa chọn khác nhau khi đối diện với lời mời của bà Naomi và với chính tuổi già của bà. Một trong hai cô con dâu, Oócpa, người cũng yêu mến bà Naomi, hôn bà bằng một cử chỉ trìu mến, nhưng chấp nhận điều mà đối với bà dường như là giải pháp khả thi duy nhất và đi theo con đường riêng của mình. Tuy nhiên, Rút không rời xa bà Naomi và nói với bà bằng những lời ngạc nhiên: “Xin mẹ đừng ép con bỏ mẹ mà trở về” (Rút 1,16). Rút không ngại thử thách trước những phong tục và suy nghĩ không muốn thay đổi, cảm thấy người lớn tuổi cần mình và với lòng can đảm vẫn ở bên cạnh bà trong chặng đường khởi đầu một hành trình mới cho cả hai người. Đối với tất cả chúng ta, những người đã quen với ý tưởng rằng sự cô độc là một định mệnh không thể tránh khỏi, Rút dạy rằng lời cầu “xin đừng sa thải con!” có thể nói “Con sẽ không bỏ rơi mẹ!”. Rút không ngần ngại lật đổ một thực tế dường như không thể thay đổi: sống một mình không thể là lựa chọn thay thế duy nhất! Không phải ngẫu nhiên mà Rút, người vẫn ở cạnh bà Naomi - là tổ phụ của Đấng Mêsia (Mt 1, 5), của Chúa Giêsu, Đấng Emmanuel, Đấng “Thiên Chúa ở cùng chúng ta”, Đấng mang đến sự gần gũi của Thiên Chúa với mọi người, mọi hoàn cảnh, mọi độ tuổi.

Sự tự do và lòng can đảm của Rút mời gọi chúng ta đi theo một con đường mới: chúng ta hãy theo bước chân của Rút, đồng hành cùng người phụ nữ trẻ ngoại quốc này và bà Naomi, chúng ta đừng ngại thay đổi thói quen và hình dung một tương lai khác cho những người lớn tuổi của chúng ta. Chúng ta biết ơn tất cả những người, thường phải hy sinh nhiều, đã thực sự noi gương Rút và đang chăm sóc một người già hoặc đơn giản là thể hiện sự gần gũi hàng ngày của họ với người thân hoặc người quen không còn ai. Rút chọn ở gần bà Naomi và được chúc phúc: có hôn nhân hạnh phúc, dòng dõi, đất đai. Điều này luôn áp dụng cho tất cả mọi người: khi gần gũi với người lớn tuổi, nhìn nhận vai trò không thể thay thế của họ trong gia đình, trong xã hội và trong Giáo hội, chúng ta cũng sẽ nhận được nhiều hồng ân, nhiều ân sủng, nhiều phúc lành!

Trong Ngày Thế giới lần thứ IV được dành riêng cho họ này, chúng ta đừng quên bày tỏ sự dịu dàng của chúng ta đối với ông bà và những người cao tuổi trong gia đình chúng ta, chúng ta hãy đến thăm những người đang chán nản và không còn hy vọng rằng có thể có một tương lai khác. Thay vì thái độ coi mình là trung tâm dẫn đến sự bỏ rơi và cô đơn, chúng ta hãy thể hiện tâm hồn rộng mở và khuôn mặt vui tươi của những người có can đảm nói “Con sẽ không bỏ rơi ông/bà!” và đi theo một con đường khác.

Tôi chúc lành và cầu nguyện cho tất cả các ông bà và những người lớn tuổi, cũng như những ai đang ở bên họ. Anh chị em cũng đừng quên cầu nguyện cho tôi.

Roma, Đền thờ Thánh Gioan Laterano, ngày 25/4/2024
Phanxicô

Cảm ơn bạn đã đọc bài viết này. Nếu bạn muốn nhận các bản tin qua email, vui lòng đăng ký newsletter bằng cách nhấp vào đây.